عبادت رب و خدمت به خلق‏

امام هفتم حضرت موسى بن جعفر علیهما السلام در میان اهل زمانش عابدترین و فقیه‏ترین و سخى‏ترین و بزرگوارترینشان بود.

روایت شده: حضرت همه نافله‏هاى شب را به جا مى‏آورد و به نماز صبح وصل مى‏کرد سپس مشغول تعقیب مى‏شد تا صبح بدمد و براى خدا به حال سجده مى‏افتاد و سر از سجده برنمى‏داشت تا آفتاب به زوال نزدیک گردد. حضرتش بسیار دعا مى‏کرد و این دعا را تکرار مى‏نمود.

اللَّهُمَّ إِنِّى أَسْأَ لُکَ الرَّاحَةَ عِنْدَ الْمَوْتِ، وَالْعَفْوَ عِنْدَ الْحِسابِ‏.

 خدایا! راحتى هنگام مرگ و بخشش هنگام حساب را از تو درخواست مى‏کنم.

از دعاهاى آن حضرت این بود:

عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِکَ، فَلْیَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْ عِنْدِکَ.

گناه از بنده تو عظیم است پس بخشش از تو نیکو است.

همواره از خشیت خدا گریه مى‏کرد تا جایى که محاسنش از اشک دیدگانش تر مى‏شد. آن بزرگوار به‏ اهل بیت‏ و اقوامش از همه بیشتر رسیدگى مى‏کرد و همواره از تهیدستان مدینه در تاریکى شب تفقد و دلجویى‏ مى‏نمود، زنبیلى از درهم و دینار و آرد و خرما براى آنان مى‏برد و به دستشان مى‏رساند و آنان نمى‏دانستند این لطف و عنایت از چه ناحیه‏اى است‏ «1»؟!

قناعت و جود و کرم‏

محمّد بن عبداللّه بکرى مى‏گوید: به مدینه آمدم تا وامى بگیرم، از جستجو خسته شدم، گفتم: چه خوب است نزد حضرت موسى بن جعفر علیهما السلام بروم و از وضع خود نزد او شکایت برم.

به کشتزارش که در بلندى‏هاى شهر بود آمدم، به همراه غلامش به سوى من آمد. غربالى در دست داشت که تنها چند قطعه گوشت در آن بود، از آن گوشت خورد و من هم با او خوردم سپس از حاجت من پرسید، داستانم را گفتم، وارد خانه شد، بعد از چند لحظه به سوى من آمد، به غلامش فرمود:

برو، سپس دستش را به سوى من دراز کرد و کیسه‏اى که در آن سیصد دینار بود به من عطا فرمود سپس برخاست و روى از من گردانید و رفت، من هم برخاستم، سوار مرکبم شدم و از مدینه باز گشتم‏ «2».

کمک و محبت به مخالفان‏

مردى از فرزندان عمر بن خطاب در مدینه بود که پیوسته حضرت موسى بن جعفر علیهما السلام را آزار مى‏داد و هرگاه آن بزرگوار را مى‏دید به حضرتش ناسزا مى‏گفت و نسبت به امیرالمؤمنین علیه السلام بدگویى مى‏کرد!!

روزى اصحاب حضرت گفتند: پسر پیامبر! ما را آزاد بگذار تا این بدکار را نابود کنیم، حضرت آنان را به شدّت از این کار باز داشت و به سختى از انجام آن عمل نهى کرد.

امام از وضع عُمرى پرسید، گفتند: در ناحیه‏اى از نواحى مدینه کشت و زرع مى‏کند، حضرت سوار بر مرکبى شده، به سوى او حرکت کردند و او را در مزرعه‏اش یافتند، با مرکبشان وارد مزرعه شدند، عمرى فریاد برداشت: روى زراعت ما قدم مگذار ولى حضرت سوار بر مرکب جلو رفتند تا به او رسیدند، از مرکب پیاده شدند و کنار او نشسته، با گشاده‏رویى و خنده با او برخورد کردند، به او گفتند: براى زراعتت چه مقدار هزینه کرده‏اى؟ گفت: صد دینار، فرمود: چه مقدار امید برداشت دارى؟ گفت:

غیب نمى‏دانم، فرمود: حرفم این است که چه اندازه امید دارى به تو برسد؟ گفت: امیدوارم دویست دینار نصیبم شود، حضرت کیسه‏اى که در آن سیصد دینار بود به او عطا کردند و فرمودند: این زراعتت که بر حال خود است و خدا در آن، آنچه را امید دارى به تو مى‏بخشد، عمرى از جاى برخاست و سر حضرت را بوسید و از آن بزرگوار خواست که از اسائه ادبش بگذرد.

حضرت تبسّمى حاکى از رضایت به روى او نمودند و باز گشتند.

راوى مى‏گوید: امام به مسجد رفتند و دیدند عمرى در آنجا نشسته، چون حضرت را دید، گفت: خدا مى‏داند رسالتش را کجا قرار دهد!

یاران عمرى به او هجوم بردند و گفتند: داستانت چیست؟ تو در حق او سخنانى غیر این مى‏گفتى! گفت: بى‏تردید آنچه را الآن گفتم شنیدید و با آنان درباره امام بحث و گفتگو کرد و آنان هم با او به مجادله و ستیز برخاستند!

هنگامى که حضرت به خانه باز گشت به اصحابش که خواستار قتل عمرى بودند فرمود: آنچه را شما در حق او خواستید بهتر بود یا آنچه را من خواستم؟ من کارش را به مقدارى که دانستید اصلاح کردم و شرّش را کفایت نمودم‏ «3».

بخششى بى‏نظیر

منصور دوانیقى از حضرت موسى بن جعفر علیهما السلام خواست تا براى تبریک روز نوروز و گرفتن هدایا که براى او حمل مى‏کردند، بنشیند.

حضرت فرمود: من در اخبار جدم رسول خدا صلى الله علیه و آله جستجو و دقت کردم، براى این عید خبرى نیافتم. عید گرفتن چنین روزى سنت ایرانیان است و اسلام آن را محو کرد و پناه به حق که ما چیزى را که اسلام میرانده، زنده کنیم.

منصور گفت: من این را به عنوان سیاستى براى لشکر انجام مى‏دهم، تو را به خداى بزرگ سوگند مى‏دهم که بنشینى، حضرت نشست، فرمانروایان و امرا و لشکریان بر حضرت وارد مى‏شدند و به او تبریک مى‏گفتند و هدایایى براى حضرت مى‏آوردند و خادم منصور بالاى سر حضرت هدایاى آورده شده را شماره مى‏کرد.

در پایانِ دیدار مردم، پیرمردى سال خورده وارد شده، گفت: اى پسر دختر رسول خدا! من مردى فقیر و تهیدستم که در این روز مالى ندارم به تو هدیه دهم، هدیه من سه بیت شعر است که جدم براى جدّت حسین بن على علیهما السلام سروده است و آن را خواند، حضرت فرمود: هدیه‏ات را پذیرفتم، بنشین خدا تو را برکت دهد.

آنگاه به سوى غلام منصور سر برداشته، فرمود: نزد امیر برو و او را از اموال آگاهى ده و بپرس مى‏خواهد با این اموال چه کند، غلام رفت و برگشت و گفت: منصور مى‏گوید که همه آنها تحفه‏اى از من به شماست، هرچه مى‏خواهید انجام دهید، حضرت به پیرمرد تهیدست فرمود: همه این اموال را بردار که بخششى از سوى من به توست‏ «4»!!

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- الخرائج والجرائح: 2/ 896؛ الارشاد: 2/ 231؛ بحار الأنوار: 48/ 101، باب 5، حدیث 5.

(2)- الارشاد: 2/ 232؛ روضة الواعظین: 1/ 215؛ بحار الأنوار: 48/ 102، باب 5، حدیث 6.

(3)- الارشاد: 2/ 233؛ بحار الأنوار: 48/ 102، باب 5، حدیث 7.

(4)- المناقب: 4/ 319؛ بحار الأنوار: 48/ 108، باب 5، حدیث 9؛ مستدرک الوسائل: 10/ 387، باب 83، حدیث 12237.